अलवणी लेखक : अनिकेत समुद्र - भाग -12
अलवणी
लेखक : अनिकेत समुद्र
भाग १२
“आकाश… आपण जाउ यात का इथुन? मला भिती वाटते आहे…”, शाल्मली म्हणाली.
पण आकाशचे तिच्याकडे लक्षच नव्हते. दरवाज्यापाशी उभे असलेले रामुकाका, आकाश आणि जयंत अंधारलेल्या तळघरात डोळे फाडुन काही दिसते आहे का पहाण्याचा प्रयत्न करत होते, परंतु काळोख एवढा होता की दोन फुटांवर जरी कोणी उभं असलं तरी दिसण्याची शक्यता नव्हती.
रामुकाकांनी हातातली बॅटरी चालु केली आणि एकवार मागे वळुन बघीतले.
“मला काही झालं तर हे दार पुन्हा पहील्यासारखं घट्ट लावुन घ्या आणि इथुन निघुन जा, पुढे जे काही होईल ते देवाच्या हाती..”, असं म्हणुन त्यांनी तळघरात पहीलं पाऊल टाकलं. तळघराच्या पायर्‍या बर्फासारख्या थंड होत्या. रामुकाकांच्या अंगावरुन एक शिरशीरी येऊन गेली. त्यांनी दोन क्षण वाट पाहीली पण काही झालं नाही. रामुकाकांनी दुसरा पाय टाकला आणि मग एक एक करत पायर्‍या उतरून खाली जाऊ लागले.
बॅटरीचा प्रकाश काही इंच पुढंपर्यंत जाऊन अंधारात लुप्त होत होता. रामुकाकांच्या दृष्टीने फक्त तेवढे काही इंचाचेच जग होते, बाकी सगळा अंधार. त्या अंधारात कोण होते, काय होते, काय करत होते ह्याची यत्कींचीतही कल्पना कोणाला नव्हती.
नारायण धारप ह्यांनी त्यांच्या एका कथेत ह्या परीस्थीतीचे फार छान वर्णन केले आहे. ते म्हणतात, “शेवाळ्याने भरलेल्या पाण्यात जेंव्हा तुम्ही उतरुन पुढे पुढे जाऊ लागता तेंव्हा काय होते? पाय टाकला की शेवाळे तात्पुर्ते बाजुला होते आणि पाणि दिसु लागते, परंतु जसजसे तुम्ही पुढे जाऊ लागता, तसं तसे ते बाजुला झालेले शेवाळे पुन्हा एकत्र होते, पाण्याला आच्छादुन टाकते…. तुमच्या मागे तुमचा मार्ग बंद झालेला असतो…………………….“
रामुकाकांचे तसेच झाले होते, दिव्याचा प्रकाश पुढे गेल्यावर, क्षणभरापुर्वी दिव्याच्या प्रकाशाने उजळलेल्या त्या पायर्‍या पुन्हा अंधारात बुडुन जात होत्या.
साधारणपणे २५-३० पायर्‍या उतरल्यावर सपाट जमीन लागली. आतमध्ये भयानक हाडं गोठवणारी थंडी होती. रामुकाकांनी नकळत एका हाताने गळ्यातली रुद्राक्षाची माळ घट्ट पकडली.
तोंडाने सतत देवाचे नामःस्मरण चालु होते -
ॐ गोविंदाय नमः॥। ॐ विष्णवे नमः॥। ॐ मधुसूदनाय नमः॥।
ॐ त्रिविक्रमाय नमः॥। ॐ वामनाय नमः॥। ॐ श्रीधराय नमः॥।
ॐ उपेंद्राय नमः॥। ॐ हरये नमः॥। श्री कृष्णाय नमः॥
तळघरात विचीत्र शांतता होती, जणु काही सारा आसमंत ’आता काय होणार?’ ह्याची वाट पहात चिडीचूप बसुन होता. रामुकाकांना त्यांच्या छातीचे ठोके स्पष्ट ऐकु येत होते.
थोडे अंतर आत गेल्यावर रामुकाकांना डाव्या हाताला ती छोटी खोली दिसली जेथे काही दिवस त्र्यंबकलालने स्वतःला बंद करुन घेतले होते. रामुकाका सावकाश चालत त्या खोलीपाशी गेले आणि बंद खोलीचे दार सावकाश आत ढकलेले. दार उघडेच होते.. पुन्हा एकदा तो विकृत किर्र… आवाज करत दार उघडले गेले. त्या विस्तीर्ण तळघरात दरवाज्याचा उघडण्याचा तो आवाज घुमुन राहीला.
रामुकाकांनी खोलीच्या अंतःर्भागात बॅटरीचा प्रकाश टाकला. खोली मोकळीच होती. एकदा खात्री झाल्यावर रामुकाकांनी बॅटरीचा प्रकाश भिंतींवर आणि खोलीच्या छताकडे टाकला, परंतु सुदैवाने तेथे कोणीच नव्हते.
रामुकाका खोलीत शिरले आणि अत्यंत घाणेरड्या वासाचा भपकारा त्यांच्या नाकात शिरला. रामुकाकांच्या एका हातात बॅटरी होती आणि दुसर्‍या हाताने रुद्राक्षाची माळ घट्ट पकडली होती त्यामुळे त्यांना नाक झाकणे शक्यच नव्हते. रामुकाका त्या वासाची पर्वा न करता दोन पावलं टाकुन अजुन आतमध्ये आले.
अवकाशाच्या पोकळीत, जेथे हवा नाही, पाणी नाही, गुरुत्वाकर्षण नाही.. आणि सगळ्यात मुख्य जेथे जिवन नाही तेथे कसे वातावरण असेल? तसेच वातावरण खोलीच्या आतमध्ये होते, रामुकाकांची कसोटी लागत होती, त्यांच्या छातीवर प्रचंड दडपण आले होते, त्यांना श्वास घ्यायला स्वच्छ हवा मिळत नव्हती. परंतु रामुकाकांचा निर्धार पक्का होता. रामुकाकांनी बॅटरीचा प्रकाश सावकाश खोलीतुन फिरवायला सुरुवात केली. जमीनीवर एका ठिकाणी त्यांना नखांचे अनेक ओरखडे दिसले. कोणीतरी असहाय्य पणे, उद्वीगतेने आपला संताप, आपली बेचैनी त्या जमीनीवर उतरवली होती. रामुकाकांचा शोध सुरु होता आणि त्यांना खोलीच्या दुसर्‍या कोपर्‍यात जे अपेक्षीत होतं ते दिसले. रामुकाकांच्या चेहर्‍यावर एक विजयी हास्य पसरले.
रामुकाका ’त्या’ दिशेने जाऊ लागले आणि खोलीतला गारवा अचानकपणे वाढला तसा रामुकाका सावधं झाले. त्यांच्या अंतःर्मनाने त्यांना धोक्याची सुचना द्यायला सुरुवात केली. खोलीत नक्कीच कोणीतरी आले होते. रामुकाकांनी माघारी वळवुन पाहीले, पण बॅटरीच्या प्रकाश झोतात त्यांना कोणीच दिसले नाही. रामुकाकांनी पुन्हा एकदा बॅटरीचा प्रकाश भिंतीवरुन छताकडे न्हेला आणि त्यांना ’ती’ नजरेस पडली.
छताला हाताचे तळवे आणि गुडघे टेकवुन उलटी होऊन नेत्रा रामुकाकांकडे तुच्छतेने बघत होती. तिच्या डोळ्यांतुन संताप, तिरस्कार आग ओकत होता.
“काय रे म्हातार्‍या, मला शोधतो काय?”, दात विचकत नेत्रा म्हणाली
रामुकाका काहीच बोलले नाहीत. खरं तर त्यांची भितीनी वाच्चता बंद झाली होती. हातापायातली शक्ती गेली होती. परंतु रामुकाका तरीही धीर एकटवुन तिच्याकडे बघत उभे होते.
“अरं जगायचंस नव्ह का थोड्यावेळ, काय घाई एवढी मरायची?”, छद्म्मीपणे हसत नेत्रा म्हणाली.
“सटवे, तुला काय वाटलं, चार-दोन फालतु जादुचे प्रयोग तु करुन दाखवलेस म्हणजे आम्ही तुला घाबरु होय? तुला यमसदनी पाठीवल्याशिवाय हा म्हातारा मरणार नाय…”, उसन्या अवसानाने रामुकाका म्हणाले.
“अस्सं! तु मारनार व्हयं मला???”, असं म्हणुन नेत्रा सात मजली हसली. तिच हासणं सर्व तळघरात दुमदुमले. नेत्रा भिंतीवरुन हळु हळु सरकत खाली येऊ लागली. रामुकाकांचे हात-पाय गोठले होते, परंतु सर्व शक्ती एकटवुन त्यांनी आपल्या खिश्यातुन एक तांबडे पुस्तक बाहेर काढले आणि ते नेत्राच्या समोर धरले.
ते पुस्तक पहाताच नेत्रा क्षणभर जागच्या जागी थांबली आणि मग भराभर दोन-चार पावलं मागे सरकली.
“का गं भडवे, घाबरलीस नव्हं? बापाला घाबरलीस का नाय? अं? कळलं न हे काय आहे? गरुड-पुराण..! ऐकले असशीलच तु नाही का?????”, रामुकाका म्हणाले.
हातात धरलेल्या त्या पुस्तकाने त्यांच्या अंगात चांगलाच जोश संचारला होता.
नेत्रा जळफळत, डोळे विस्फारुन तिथे उभी होती.
“एक पाऊल पुढे येशील तर तुझी राख होईल इथंच..”, रामुकाका ते पुस्तक पुढं धरत म्हणाले… “आन तु रे त्र्यंबकलाल, तिथं दबा धरुन काय करशील.. तुला कळत नाय, माझ्या हातात काय आहे ते?? चलं ये इथं समोर माझ्या…”
रामुकाका खोलीच्या दुसर्‍या कोपर्‍यात बघुन बोलत होते.
त्याचबरोबर भिंतीचा तो काळा, अंधारलेला कोपरा सजीव झाला आणि तो अंधार हळु हळु पुढे सरकत नेत्राच्या खाली जाऊन उभा राहीला.
“हरामखोर!”, रामुकाक ओरडले..”स्वतःच्या बायका पोरांना सोडुन ह्या सटवीच्या मागे लागला तु.. अन ति मेल्यावरपण तिला जिता ठेवलास.? हे हे.. पिंड.. इथं लपवुन ठेवलं होतंस व्हय??”, खोलीच्या त्या कोपर्‍यात त्या गोलाकार, जळमट लागलेल्या भाताच्या गोळ्यांकडे बोटं दाखवत रामुकाका म्हणाले.
तो अंधार रागाने थरथरत होता, संतापाच्या ज्वाळा त्यातुन बाहेर पडुन रामुकाकांना गिळंकृत करु पहात होत्या.
रामुकाकांना कल्पना होती ते फार काळ ह्या दोघांना थोपवुन ठेवु शकणार नाहीत. दोघांपैकी कोणीही बेफाम होऊन पुढे सरसावले असते तरी परीस्थीती हाताबाहेर जाऊ शकली असती.
रामुकाका सावकाश मागे न वळता मागे सरकु लागले.
नेत्रा आणि त्र्यंबकलालच्या नजरा रामुकाकांकडे लागल्या होत्या.
रामुकाका मागे मागे सरकत दारापाशी आले आणि अचानक त्यांचा पाय एका लाकडी पाटात अडकला. अडखळुन ते खाली कोसळले. त्यांच्या हातातले ते पुस्तक दुर फेकले गेले. केवळ तो एक क्षण आणि त्याचवेळी त्या अंधाराने रामुकाकांकडे झेप घेतली.
आपला मृत्यु अटळ आहे हे समजुन रामुकाकांनी डोळे घट्ट मिटुन घेतले आणि त्याचवेळी त्यांच्या कानावर त्र्यंबकलालची वेदनेने भरलेली किंकाळी ऐकु आली. रामुकाकांनी डोळे उघडुन बघीतले. भिंतीच्या कोपर्‍यात त्र्यंबकलाला थरथरत उभा होता, रामुकाकांनी मागे वळुन दाराकडे पाहीले. दारात जयंता मिठाचा पुडा घेऊन उभा होता…
“रामुकाका, चला, उठा लवकर…”, असं म्हणुन त्याने रामुकाकांना हात धरुन उठवले आणि त्यांना धरुन जणु ओढत ओढतच तो तळघरातुन बाहेर पडण्याच्या जिन्याकडे धावला………………………
…. “रामुकाका चला लवकर बाहेर..”, रामुकाकांना ओढत ओढतच जयंता पायर्‍यांवरुन तळघराच्या बाहेर यायला निघाला.
दोघांनीही मागे काय होते आहे, मागुन कुणी येते आहे का? हे पहाण्यासाठी एक क्षणही नाही दवडला. पण त्यांना माहीत होते मागुन कोणीतरी लडखडत, तडफडत, लंगडत त्यांच्या मागे मागे येत होते.
दोघेही तळघराच्या बाहेर आले. दाराबाहेर शाल्मली आणि आकाश वाट पहात उभेच होते. जयंता आणि रामुकाका बाहेर आल्यावर चौघांनीही मिळुन ते तळघराचे दार जोरात ढकलले आणि बाहेरुन त्याला ती भलीमोठ्ठी कडी घालुन टाकली.
त्यांच्यामागावर जे कोणी येत होते ते एव्हाना दरवाज्यापाशी येऊन थडकले होते.
जयंताने क्षणाचाही विलंब न करता त्या पुड्यातुन एक मुठभर मिठ घेतले आणि दरवाज्याबाहेर त्याची एक रेघ ओढली.
“किती काळ? किती दिवस? का किती तास? हे मिठ त्यांना रोखु शकेल ते माहीत नाही, पण निदान सध्यातरी आपण काही वेळापुरते सुरक्षीत आहोत.”, जयंता म्हणाला.
रामुकाका आणि जयंताच्या कपाळावर घर्मबिंदु जमा झाले होते.
शाल्मलीने स्वयंपाकघरातुन पाण्याने भरलेला लोटा रामुकाकांच्या हातात दिला आणि म्हणाली, “तुम्हाला जाऊन बराच वेळ झाला, तुम्हाला आम्ही खुप हाका पण मारल्या, पण काहीच उत्तर आले नाही म्हणुन जयंता….”
रामुकाकांनी घटाघटा पित पाण्याचे घोट घश्याखाली उतरवले आणि मग ते म्हणाले, “चला तिकडच्या खोलीत चला, आपल्याला आता घाई करायला हवी” असं म्हणत भराभर चालत रामुकाका खोलीकडे निघाले आणि त्यांच्या पाठोपाठ जयंता, आकाश आणि शाल्मली सुध्दा.
लेखक : अनिकेत समुद्र
भाग १२
“आकाश… आपण जाउ यात का इथुन? मला भिती वाटते आहे…”, शाल्मली म्हणाली.
पण आकाशचे तिच्याकडे लक्षच नव्हते. दरवाज्यापाशी उभे असलेले रामुकाका, आकाश आणि जयंत अंधारलेल्या तळघरात डोळे फाडुन काही दिसते आहे का पहाण्याचा प्रयत्न करत होते, परंतु काळोख एवढा होता की दोन फुटांवर जरी कोणी उभं असलं तरी दिसण्याची शक्यता नव्हती.
रामुकाकांनी हातातली बॅटरी चालु केली आणि एकवार मागे वळुन बघीतले.
“मला काही झालं तर हे दार पुन्हा पहील्यासारखं घट्ट लावुन घ्या आणि इथुन निघुन जा, पुढे जे काही होईल ते देवाच्या हाती..”, असं म्हणुन त्यांनी तळघरात पहीलं पाऊल टाकलं. तळघराच्या पायर्‍या बर्फासारख्या थंड होत्या. रामुकाकांच्या अंगावरुन एक शिरशीरी येऊन गेली. त्यांनी दोन क्षण वाट पाहीली पण काही झालं नाही. रामुकाकांनी दुसरा पाय टाकला आणि मग एक एक करत पायर्‍या उतरून खाली जाऊ लागले.
बॅटरीचा प्रकाश काही इंच पुढंपर्यंत जाऊन अंधारात लुप्त होत होता. रामुकाकांच्या दृष्टीने फक्त तेवढे काही इंचाचेच जग होते, बाकी सगळा अंधार. त्या अंधारात कोण होते, काय होते, काय करत होते ह्याची यत्कींचीतही कल्पना कोणाला नव्हती.
नारायण धारप ह्यांनी त्यांच्या एका कथेत ह्या परीस्थीतीचे फार छान वर्णन केले आहे. ते म्हणतात, “शेवाळ्याने भरलेल्या पाण्यात जेंव्हा तुम्ही उतरुन पुढे पुढे जाऊ लागता तेंव्हा काय होते? पाय टाकला की शेवाळे तात्पुर्ते बाजुला होते आणि पाणि दिसु लागते, परंतु जसजसे तुम्ही पुढे जाऊ लागता, तसं तसे ते बाजुला झालेले शेवाळे पुन्हा एकत्र होते, पाण्याला आच्छादुन टाकते…. तुमच्या मागे तुमचा मार्ग बंद झालेला असतो…………………….“
रामुकाकांचे तसेच झाले होते, दिव्याचा प्रकाश पुढे गेल्यावर, क्षणभरापुर्वी दिव्याच्या प्रकाशाने उजळलेल्या त्या पायर्‍या पुन्हा अंधारात बुडुन जात होत्या.
साधारणपणे २५-३० पायर्‍या उतरल्यावर सपाट जमीन लागली. आतमध्ये भयानक हाडं गोठवणारी थंडी होती. रामुकाकांनी नकळत एका हाताने गळ्यातली रुद्राक्षाची माळ घट्ट पकडली.
तोंडाने सतत देवाचे नामःस्मरण चालु होते -
ॐ गोविंदाय नमः॥। ॐ विष्णवे नमः॥। ॐ मधुसूदनाय नमः॥।
ॐ त्रिविक्रमाय नमः॥। ॐ वामनाय नमः॥। ॐ श्रीधराय नमः॥।
ॐ उपेंद्राय नमः॥। ॐ हरये नमः॥। श्री कृष्णाय नमः॥
तळघरात विचीत्र शांतता होती, जणु काही सारा आसमंत ’आता काय होणार?’ ह्याची वाट पहात चिडीचूप बसुन होता. रामुकाकांना त्यांच्या छातीचे ठोके स्पष्ट ऐकु येत होते.
थोडे अंतर आत गेल्यावर रामुकाकांना डाव्या हाताला ती छोटी खोली दिसली जेथे काही दिवस त्र्यंबकलालने स्वतःला बंद करुन घेतले होते. रामुकाका सावकाश चालत त्या खोलीपाशी गेले आणि बंद खोलीचे दार सावकाश आत ढकलेले. दार उघडेच होते.. पुन्हा एकदा तो विकृत किर्र… आवाज करत दार उघडले गेले. त्या विस्तीर्ण तळघरात दरवाज्याचा उघडण्याचा तो आवाज घुमुन राहीला.
रामुकाकांनी खोलीच्या अंतःर्भागात बॅटरीचा प्रकाश टाकला. खोली मोकळीच होती. एकदा खात्री झाल्यावर रामुकाकांनी बॅटरीचा प्रकाश भिंतींवर आणि खोलीच्या छताकडे टाकला, परंतु सुदैवाने तेथे कोणीच नव्हते.
रामुकाका खोलीत शिरले आणि अत्यंत घाणेरड्या वासाचा भपकारा त्यांच्या नाकात शिरला. रामुकाकांच्या एका हातात बॅटरी होती आणि दुसर्‍या हाताने रुद्राक्षाची माळ घट्ट पकडली होती त्यामुळे त्यांना नाक झाकणे शक्यच नव्हते. रामुकाका त्या वासाची पर्वा न करता दोन पावलं टाकुन अजुन आतमध्ये आले.
अवकाशाच्या पोकळीत, जेथे हवा नाही, पाणी नाही, गुरुत्वाकर्षण नाही.. आणि सगळ्यात मुख्य जेथे जिवन नाही तेथे कसे वातावरण असेल? तसेच वातावरण खोलीच्या आतमध्ये होते, रामुकाकांची कसोटी लागत होती, त्यांच्या छातीवर प्रचंड दडपण आले होते, त्यांना श्वास घ्यायला स्वच्छ हवा मिळत नव्हती. परंतु रामुकाकांचा निर्धार पक्का होता. रामुकाकांनी बॅटरीचा प्रकाश सावकाश खोलीतुन फिरवायला सुरुवात केली. जमीनीवर एका ठिकाणी त्यांना नखांचे अनेक ओरखडे दिसले. कोणीतरी असहाय्य पणे, उद्वीगतेने आपला संताप, आपली बेचैनी त्या जमीनीवर उतरवली होती. रामुकाकांचा शोध सुरु होता आणि त्यांना खोलीच्या दुसर्‍या कोपर्‍यात जे अपेक्षीत होतं ते दिसले. रामुकाकांच्या चेहर्‍यावर एक विजयी हास्य पसरले.
रामुकाका ’त्या’ दिशेने जाऊ लागले आणि खोलीतला गारवा अचानकपणे वाढला तसा रामुकाका सावधं झाले. त्यांच्या अंतःर्मनाने त्यांना धोक्याची सुचना द्यायला सुरुवात केली. खोलीत नक्कीच कोणीतरी आले होते. रामुकाकांनी माघारी वळवुन पाहीले, पण बॅटरीच्या प्रकाश झोतात त्यांना कोणीच दिसले नाही. रामुकाकांनी पुन्हा एकदा बॅटरीचा प्रकाश भिंतीवरुन छताकडे न्हेला आणि त्यांना ’ती’ नजरेस पडली.
छताला हाताचे तळवे आणि गुडघे टेकवुन उलटी होऊन नेत्रा रामुकाकांकडे तुच्छतेने बघत होती. तिच्या डोळ्यांतुन संताप, तिरस्कार आग ओकत होता.
“काय रे म्हातार्‍या, मला शोधतो काय?”, दात विचकत नेत्रा म्हणाली
रामुकाका काहीच बोलले नाहीत. खरं तर त्यांची भितीनी वाच्चता बंद झाली होती. हातापायातली शक्ती गेली होती. परंतु रामुकाका तरीही धीर एकटवुन तिच्याकडे बघत उभे होते.
“अरं जगायचंस नव्ह का थोड्यावेळ, काय घाई एवढी मरायची?”, छद्म्मीपणे हसत नेत्रा म्हणाली.
“सटवे, तुला काय वाटलं, चार-दोन फालतु जादुचे प्रयोग तु करुन दाखवलेस म्हणजे आम्ही तुला घाबरु होय? तुला यमसदनी पाठीवल्याशिवाय हा म्हातारा मरणार नाय…”, उसन्या अवसानाने रामुकाका म्हणाले.
“अस्सं! तु मारनार व्हयं मला???”, असं म्हणुन नेत्रा सात मजली हसली. तिच हासणं सर्व तळघरात दुमदुमले. नेत्रा भिंतीवरुन हळु हळु सरकत खाली येऊ लागली. रामुकाकांचे हात-पाय गोठले होते, परंतु सर्व शक्ती एकटवुन त्यांनी आपल्या खिश्यातुन एक तांबडे पुस्तक बाहेर काढले आणि ते नेत्राच्या समोर धरले.
ते पुस्तक पहाताच नेत्रा क्षणभर जागच्या जागी थांबली आणि मग भराभर दोन-चार पावलं मागे सरकली.
“का गं भडवे, घाबरलीस नव्हं? बापाला घाबरलीस का नाय? अं? कळलं न हे काय आहे? गरुड-पुराण..! ऐकले असशीलच तु नाही का?????”, रामुकाका म्हणाले.
हातात धरलेल्या त्या पुस्तकाने त्यांच्या अंगात चांगलाच जोश संचारला होता.
नेत्रा जळफळत, डोळे विस्फारुन तिथे उभी होती.
“एक पाऊल पुढे येशील तर तुझी राख होईल इथंच..”, रामुकाका ते पुस्तक पुढं धरत म्हणाले… “आन तु रे त्र्यंबकलाल, तिथं दबा धरुन काय करशील.. तुला कळत नाय, माझ्या हातात काय आहे ते?? चलं ये इथं समोर माझ्या…”
रामुकाका खोलीच्या दुसर्‍या कोपर्‍यात बघुन बोलत होते.
त्याचबरोबर भिंतीचा तो काळा, अंधारलेला कोपरा सजीव झाला आणि तो अंधार हळु हळु पुढे सरकत नेत्राच्या खाली जाऊन उभा राहीला.
“हरामखोर!”, रामुकाक ओरडले..”स्वतःच्या बायका पोरांना सोडुन ह्या सटवीच्या मागे लागला तु.. अन ति मेल्यावरपण तिला जिता ठेवलास.? हे हे.. पिंड.. इथं लपवुन ठेवलं होतंस व्हय??”, खोलीच्या त्या कोपर्‍यात त्या गोलाकार, जळमट लागलेल्या भाताच्या गोळ्यांकडे बोटं दाखवत रामुकाका म्हणाले.
तो अंधार रागाने थरथरत होता, संतापाच्या ज्वाळा त्यातुन बाहेर पडुन रामुकाकांना गिळंकृत करु पहात होत्या.
रामुकाकांना कल्पना होती ते फार काळ ह्या दोघांना थोपवुन ठेवु शकणार नाहीत. दोघांपैकी कोणीही बेफाम होऊन पुढे सरसावले असते तरी परीस्थीती हाताबाहेर जाऊ शकली असती.
रामुकाका सावकाश मागे न वळता मागे सरकु लागले.
नेत्रा आणि त्र्यंबकलालच्या नजरा रामुकाकांकडे लागल्या होत्या.
रामुकाका मागे मागे सरकत दारापाशी आले आणि अचानक त्यांचा पाय एका लाकडी पाटात अडकला. अडखळुन ते खाली कोसळले. त्यांच्या हातातले ते पुस्तक दुर फेकले गेले. केवळ तो एक क्षण आणि त्याचवेळी त्या अंधाराने रामुकाकांकडे झेप घेतली.
आपला मृत्यु अटळ आहे हे समजुन रामुकाकांनी डोळे घट्ट मिटुन घेतले आणि त्याचवेळी त्यांच्या कानावर त्र्यंबकलालची वेदनेने भरलेली किंकाळी ऐकु आली. रामुकाकांनी डोळे उघडुन बघीतले. भिंतीच्या कोपर्‍यात त्र्यंबकलाला थरथरत उभा होता, रामुकाकांनी मागे वळुन दाराकडे पाहीले. दारात जयंता मिठाचा पुडा घेऊन उभा होता…
“रामुकाका, चला, उठा लवकर…”, असं म्हणुन त्याने रामुकाकांना हात धरुन उठवले आणि त्यांना धरुन जणु ओढत ओढतच तो तळघरातुन बाहेर पडण्याच्या जिन्याकडे धावला………………………
…. “रामुकाका चला लवकर बाहेर..”, रामुकाकांना ओढत ओढतच जयंता पायर्‍यांवरुन तळघराच्या बाहेर यायला निघाला.
दोघांनीही मागे काय होते आहे, मागुन कुणी येते आहे का? हे पहाण्यासाठी एक क्षणही नाही दवडला. पण त्यांना माहीत होते मागुन कोणीतरी लडखडत, तडफडत, लंगडत त्यांच्या मागे मागे येत होते.
दोघेही तळघराच्या बाहेर आले. दाराबाहेर शाल्मली आणि आकाश वाट पहात उभेच होते. जयंता आणि रामुकाका बाहेर आल्यावर चौघांनीही मिळुन ते तळघराचे दार जोरात ढकलले आणि बाहेरुन त्याला ती भलीमोठ्ठी कडी घालुन टाकली.
त्यांच्यामागावर जे कोणी येत होते ते एव्हाना दरवाज्यापाशी येऊन थडकले होते.
जयंताने क्षणाचाही विलंब न करता त्या पुड्यातुन एक मुठभर मिठ घेतले आणि दरवाज्याबाहेर त्याची एक रेघ ओढली.
“किती काळ? किती दिवस? का किती तास? हे मिठ त्यांना रोखु शकेल ते माहीत नाही, पण निदान सध्यातरी आपण काही वेळापुरते सुरक्षीत आहोत.”, जयंता म्हणाला.
रामुकाका आणि जयंताच्या कपाळावर घर्मबिंदु जमा झाले होते.
शाल्मलीने स्वयंपाकघरातुन पाण्याने भरलेला लोटा रामुकाकांच्या हातात दिला आणि म्हणाली, “तुम्हाला जाऊन बराच वेळ झाला, तुम्हाला आम्ही खुप हाका पण मारल्या, पण काहीच उत्तर आले नाही म्हणुन जयंता….”
रामुकाकांनी घटाघटा पित पाण्याचे घोट घश्याखाली उतरवले आणि मग ते म्हणाले, “चला तिकडच्या खोलीत चला, आपल्याला आता घाई करायला हवी” असं म्हणत भराभर चालत रामुकाका खोलीकडे निघाले आणि त्यांच्या पाठोपाठ जयंता, आकाश आणि शाल्मली सुध्दा.
“रामुकाका खाली, तळघरात काय झालं सांगा ना!”, नंतर जेंव्हा सर्वजण खोलीत बसले होते तेंव्हा शाल्मलीने विचारले. जयंता त्यावेळी खोलीच्या बाहेर तशीच एक मिठाची रेघ ओढण्यात मग्न होता.
तो काम संपवुन आतमध्ये आला तेंव्हा रामुकाकांनी खाली, तळघरात घडलेला वृत्तांत सांगायला सुरुवात केली.
“रामुकाका, तुम्ही उगाचच जिवावर बेतणारा धोका पत्करलात..”, रामुकाकंचे बोलणं झाल्यावर शाल्मली म्हणाली
“हम्म.. पण निदान आपल्याला काही उत्तरं तरी मिळाली. त्र्यंबकलालनेच नेत्राला जिवंत ठेवले, तिच्या आत्म्याला मुक्ती मिळु दिली नाही. कदाचीत हेच ते कारण असावं ज्यामुळे नेत्राने त्र्यिंबकलालला मारले नसावे. त्यानंतरच्या ह्या इतक्या काळात नेत्रा आता अधीक शक्तीमान झाली आहे, तिच्यावर झालेल्या अत्याचारांचा प्रत्येकावर बदला घेत सुटली आहे.”
रामुकाका पुढे काही बोलणार तोच दुरुन जोर जोरात ’खड्ड..खड्ड’ असा आवाज ऐकु आला. दारावर कोणीतरी जोरजोरात धडका मारतं होतं, जणू काही पिंजर्‍यात अडकलेले एखादं हिंस्त्र श्वापद…
“बरं आता काय करायचं? आपल्याला जे पहायचं होतं ते पाहीलं, आपण त्यांच्या विरोधात लढू शकत नाही हे ही अलिखीतपणे जाणलं. मग इथं थांबायचं कश्याला? चला इथुन निघुन जाउ यात, ते बाहेर यायच्या आत…”, आकाश म्हणाला.
“नाही, तसं केलं तर शाल्मलीच्या जिवाला धोका आहे..”, रामुकाका म्हणाले…
“शाल्मलीच्या?? पण का?”, जयंता आणि आकाश दोघंही एकदमचं म्हणाले.
रामुकाकांनी खोलीच्या कोपर्‍यात अंग चोरुन बसलेल्या आपल्या मांजराला जवळ बोलावले. मांजराला मांडीवर घेउन कुरुवाळले, त्याच्या पाठीवर थोपटले आणि मग ते मांजर त्यांनी जयंताकडे दिले.
जयंताने प्रश्नार्थक नजरेने रामुकाकांकडे बघीतले. रामुकाकांनी नजरेनेच त्याला आपण जसे केले होते तसे करायला सांगीतले.
जयंताने रामुकाकांसारखेच त्या मांजराला गोंजारले आणि ते मांजर आकाशकडे दिले. आकाशने सुध्दा तसेच केले आणि मांजर शाल्मलीच्या समोर धरले. शाल्मली त्या मांजराला घेणार तोच त्या मांजराने आपले दात बाहेर काढले आणि “म्याऊ…” असा कर्णकर्कश्श आवाज काढला आणि फिस्सकारत तेथुन निघुन गेली.
सर्वांनी पुन्हा एकदा प्रश्नार्थक नजरेने रामुकाकांकडे पाहीले
“नेत्राचा काही अंश अजुनही शाल्मलीच्या शरीरात आहे.. जर आपण तिला इथुन न्हेण्याचा प्रयत्न केला तर…”, रामुकाका अचानक बोलायचे थांबले
“तर काय रामुकाका?”, आकाशने विचारले
परंतु रामुकाका शाल्मलीकडे निरखुन पहात होते.
शाल्मली एव्हाना स्वतःशीच गालातल्या गालात हसत होती. तिच्या नजरेत झालेला बदल रामुकाकांनी अचुक हेरला होता.
“साल्या.. म्हातार्‍या.. लै चालु आहे हा तु…”, शाल्मली म्हणाली.
जयंता आणि आकाश चमकुन शाल्मलीकडे बघु लागले.
शाल्मली उठुन उभी राहीली, मग तिने दोन्ही हात बाजुला करुन स्वतःभोवतीच एक आनंदाने गिरकी मारली आणि मग समोरच्या बेडवर जाऊन बसली.
बराच वेळ शाल्मली स्वतःची नख निरखून बघण्यात मग्न होती. मग सावकाशपणे तिच्या चेहर्‍यावरचे हास्य मावळले आणि त्या जागी एक छद्मी, क्रुर हास्य उमटले.
तिने मान मागे वळवुन कोपर्‍यात बसलेल्या मांजराकडे पाहीले. शाल्मलीच्या नजरेला एक विलक्षण धार आली होती. मांजराची अस्वस्थपणे चुळबुळ सुरु झाली. ते कोपर्‍यातुन दुसरीकडे जाण्याचा प्रयत्न करु लागले. परंतु जणु काही त्याच्या जाण्यावर कोणीतरी मर्यादा घातल्या होत्या. ते मांजर कोपर्‍यातच जागच्या जागी फेर्‍या मारु लागले.
क्षणाक्षणाला त्याच्या चालण्याच्या कक्षा लहान होत गेल्या, ते मांजर भिंतीच्या एका कोपर्‍यात दबले गेले आणि मग सुरु झाली एक असहाय्य तडफड. चारही पाय झाडत ते मांजर सुटकेचा प्रयत्न करु लागले. ते ओरडण्याचा प्रयत्न करत होते, पण घश्यातुन आवाजच फुटत नव्हता, जणु काही त्याचा घसा कुणीतरी दाबुन धरला होता. मग हळु हळु त्या मांजराची तडफड बंद झाली आणि ते कोपर्‍यात हातपाय ताठ करुन मलुल होऊन पडले.
ते मांजर मृत्यु पावले आहे हे कोणी वेगळ सांगायची गरज नव्हती.
शाल्मलीने मान वाकडी करुन पुन्हा एकदा सर्वांकडे पाहीले आणि ती स्वतःशीच खदाखदा हसु लागली.
तो काम संपवुन आतमध्ये आला तेंव्हा रामुकाकांनी खाली, तळघरात घडलेला वृत्तांत सांगायला सुरुवात केली.
“रामुकाका, तुम्ही उगाचच जिवावर बेतणारा धोका पत्करलात..”, रामुकाकंचे बोलणं झाल्यावर शाल्मली म्हणाली
“हम्म.. पण निदान आपल्याला काही उत्तरं तरी मिळाली. त्र्यंबकलालनेच नेत्राला जिवंत ठेवले, तिच्या आत्म्याला मुक्ती मिळु दिली नाही. कदाचीत हेच ते कारण असावं ज्यामुळे नेत्राने त्र्यिंबकलालला मारले नसावे. त्यानंतरच्या ह्या इतक्या काळात नेत्रा आता अधीक शक्तीमान झाली आहे, तिच्यावर झालेल्या अत्याचारांचा प्रत्येकावर बदला घेत सुटली आहे.”
रामुकाका पुढे काही बोलणार तोच दुरुन जोर जोरात ’खड्ड..खड्ड’ असा आवाज ऐकु आला. दारावर कोणीतरी जोरजोरात धडका मारतं होतं, जणू काही पिंजर्‍यात अडकलेले एखादं हिंस्त्र श्वापद…
“बरं आता काय करायचं? आपल्याला जे पहायचं होतं ते पाहीलं, आपण त्यांच्या विरोधात लढू शकत नाही हे ही अलिखीतपणे जाणलं. मग इथं थांबायचं कश्याला? चला इथुन निघुन जाउ यात, ते बाहेर यायच्या आत…”, आकाश म्हणाला.
“नाही, तसं केलं तर शाल्मलीच्या जिवाला धोका आहे..”, रामुकाका म्हणाले…
“शाल्मलीच्या?? पण का?”, जयंता आणि आकाश दोघंही एकदमचं म्हणाले.
रामुकाकांनी खोलीच्या कोपर्‍यात अंग चोरुन बसलेल्या आपल्या मांजराला जवळ बोलावले. मांजराला मांडीवर घेउन कुरुवाळले, त्याच्या पाठीवर थोपटले आणि मग ते मांजर त्यांनी जयंताकडे दिले.
जयंताने प्रश्नार्थक नजरेने रामुकाकांकडे बघीतले. रामुकाकांनी नजरेनेच त्याला आपण जसे केले होते तसे करायला सांगीतले.
जयंताने रामुकाकांसारखेच त्या मांजराला गोंजारले आणि ते मांजर आकाशकडे दिले. आकाशने सुध्दा तसेच केले आणि मांजर शाल्मलीच्या समोर धरले. शाल्मली त्या मांजराला घेणार तोच त्या मांजराने आपले दात बाहेर काढले आणि “म्याऊ…” असा कर्णकर्कश्श आवाज काढला आणि फिस्सकारत तेथुन निघुन गेली.
सर्वांनी पुन्हा एकदा प्रश्नार्थक नजरेने रामुकाकांकडे पाहीले
“नेत्राचा काही अंश अजुनही शाल्मलीच्या शरीरात आहे.. जर आपण तिला इथुन न्हेण्याचा प्रयत्न केला तर…”, रामुकाका अचानक बोलायचे थांबले
“तर काय रामुकाका?”, आकाशने विचारले
परंतु रामुकाका शाल्मलीकडे निरखुन पहात होते.
शाल्मली एव्हाना स्वतःशीच गालातल्या गालात हसत होती. तिच्या नजरेत झालेला बदल रामुकाकांनी अचुक हेरला होता.
“साल्या.. म्हातार्‍या.. लै चालु आहे हा तु…”, शाल्मली म्हणाली.
जयंता आणि आकाश चमकुन शाल्मलीकडे बघु लागले.
शाल्मली उठुन उभी राहीली, मग तिने दोन्ही हात बाजुला करुन स्वतःभोवतीच एक आनंदाने गिरकी मारली आणि मग समोरच्या बेडवर जाऊन बसली.
बराच वेळ शाल्मली स्वतःची नख निरखून बघण्यात मग्न होती. मग सावकाशपणे तिच्या चेहर्‍यावरचे हास्य मावळले आणि त्या जागी एक छद्मी, क्रुर हास्य उमटले.
तिने मान मागे वळवुन कोपर्‍यात बसलेल्या मांजराकडे पाहीले. शाल्मलीच्या नजरेला एक विलक्षण धार आली होती. मांजराची अस्वस्थपणे चुळबुळ सुरु झाली. ते कोपर्‍यातुन दुसरीकडे जाण्याचा प्रयत्न करु लागले. परंतु जणु काही त्याच्या जाण्यावर कोणीतरी मर्यादा घातल्या होत्या. ते मांजर कोपर्‍यातच जागच्या जागी फेर्‍या मारु लागले.
क्षणाक्षणाला त्याच्या चालण्याच्या कक्षा लहान होत गेल्या, ते मांजर भिंतीच्या एका कोपर्‍यात दबले गेले आणि मग सुरु झाली एक असहाय्य तडफड. चारही पाय झाडत ते मांजर सुटकेचा प्रयत्न करु लागले. ते ओरडण्याचा प्रयत्न करत होते, पण घश्यातुन आवाजच फुटत नव्हता, जणु काही त्याचा घसा कुणीतरी दाबुन धरला होता. मग हळु हळु त्या मांजराची तडफड बंद झाली आणि ते कोपर्‍यात हातपाय ताठ करुन मलुल होऊन पडले.
ते मांजर मृत्यु पावले आहे हे कोणी वेगळ सांगायची गरज नव्हती.
शाल्मलीने मान वाकडी करुन पुन्हा एकदा सर्वांकडे पाहीले आणि ती स्वतःशीच खदाखदा हसु लागली.
शाल्मली स्वतःशीच हसण्यात मग्न होती तेंव्हा जयंताने हळुच तो मिठाचा पुडा स्वतःकडे सरकवला आणि त्यातले मुठभर मिठ घेऊन शाल्मलिच्या अंगावर भिरकावले.
अंगावर गरम तप्त पाणी पडावं तसं शाल्मलीने क्षणभर अंग झटकले, तिचा क्रुर चेहरा अधीकच क्रुर झाला.
“अबे..साले.. ते मिठ बिठ मला नको घाबरवुस.. ते त्या लंगड्या त्र्यिंबकलालसाठी ठिक आहे..” असं म्हणुन शाल्मली जागेवरुन उठली, जयंताच्या जवळ आली आणि तिने खाड्कन जयंत्याच्या मुस्काटात लावुन दिली.
शाल्मली नाजुक असली तरीही त्या कानफाटात विलक्षण जोर होता. जयंताच्या हातातला मिठाचा पुडा दुर भिरकावला गेला आणि जयंता जागच्या जागी मागे पडला.
शाल्मलीच्या हातावर, तोंडावर त्या मिठाने भाजल्यासारखे काळे डाग पडले होते, केस विजेचा धक्का बसावा तसे कडक होऊन विखुरले गेले होते आणि तिची ती भेसूर नजर तिचा चेहरा अजूनच विद्रूप बनवत होती.
शाल्मली पुन्हा बेड वर जाऊन बसली तिने पाय गुडघ्यात वाकवून पोटाशी ओढून घेतले आणि त्यावर दोन्ही हातांची घडी घालून ती सर्वांकडे बघत होती. रामुकाका, जयंता, आकाश ह्यांना काय करावे तेच सुचत नव्हते.
शाल्मालीने एक हात आपल्या केसांतून फिरवला आणि म्हणाली, “कित्ती छान वाटते आहे, बर्याच दिवसांनी असे केस, नाहीतर इतके दिवस तेच ते आपल टक्कल…..” मग अचानक बोलता बोलता थांबली आणि तिने रागाने सर्वांकडे पहिले व पुढे म्हणाली..”तुम्ही सगळे मरणार…. कुत्र्याच्या मौतीने मरणार.”
अंगावर गरम तप्त पाणी पडावं तसं शाल्मलीने क्षणभर अंग झटकले, तिचा क्रुर चेहरा अधीकच क्रुर झाला.
“अबे..साले.. ते मिठ बिठ मला नको घाबरवुस.. ते त्या लंगड्या त्र्यिंबकलालसाठी ठिक आहे..” असं म्हणुन शाल्मली जागेवरुन उठली, जयंताच्या जवळ आली आणि तिने खाड्कन जयंत्याच्या मुस्काटात लावुन दिली.
शाल्मली नाजुक असली तरीही त्या कानफाटात विलक्षण जोर होता. जयंताच्या हातातला मिठाचा पुडा दुर भिरकावला गेला आणि जयंता जागच्या जागी मागे पडला.
शाल्मलीच्या हातावर, तोंडावर त्या मिठाने भाजल्यासारखे काळे डाग पडले होते, केस विजेचा धक्का बसावा तसे कडक होऊन विखुरले गेले होते आणि तिची ती भेसूर नजर तिचा चेहरा अजूनच विद्रूप बनवत होती.
शाल्मली पुन्हा बेड वर जाऊन बसली तिने पाय गुडघ्यात वाकवून पोटाशी ओढून घेतले आणि त्यावर दोन्ही हातांची घडी घालून ती सर्वांकडे बघत होती. रामुकाका, जयंता, आकाश ह्यांना काय करावे तेच सुचत नव्हते.
शाल्मालीने एक हात आपल्या केसांतून फिरवला आणि म्हणाली, “कित्ती छान वाटते आहे, बर्याच दिवसांनी असे केस, नाहीतर इतके दिवस तेच ते आपल टक्कल…..” मग अचानक बोलता बोलता थांबली आणि तिने रागाने सर्वांकडे पहिले व पुढे म्हणाली..”तुम्ही सगळे मरणार…. कुत्र्याच्या मौतीने मरणार.”
