7⃣भाग ::--सातवा7⃣
घराचं बांधकाम पूर्ण होताच चिंधू अण्णा खळ्याजवळच नव्या घरात रहायला आले. बांधकामाच्या वेळेस आपण केलेल्या कामामुळे व आपलं वागणं यामुळे चिंधू अण्णा तर आधीच माया करत होते पण आठ दिवसातच सारजा आक्काही सावित्रीमाय व गोदामाय सारखीच माया लावू लागली. क्विझ काॅम्पीटिशनच्या प्रसंगापासून आपल्याला कळून चुकलं की विधीचा आपल्या विषयीचा राग निवळला आहे. आता ती ही मनमोकळं बोलू लागली. साऱ्या कुटुंबात उठबस सुरु झाली. सारजा माय काहीही बनवलं की तोंडातला घास आम्हा भावंडासाठी ठेवूच लागली. त्यामुळे सावित्री माय "सारजे! माझ्या लेकरांना हल्ली माझ्या पासून हिरावत आहे बरं तू!" अशी प्रेमळ तक्रार करू लागली. सारजा माय पण हसून "दोन्ही पोरं खूप कष्ट करत्यात हो माय, म्हणुन त्यांना टाकून काही खावावसंच वाटत नाही" असं उत्तर देत.
आपलं राबणं, काॅलेज, क्लास, व आखाडा हे सारं काळ सरकत होता तसं सुरुच होतं. विधीशी मैत्री वाढतच होती पण निकोप सालस निर्व्याज. मात्र विधीच्या मनात वेगळंच चालू होतं. तीचं मन जरी लपवत होतं पण तिचे डोळे मात्र आसपास कुणी नसलं की फितुरी करत तिच्याशी. आपण मात्र त्या वेळेस तिथनं काढता पाय घेत असू. मात्र मैत्रीच्या नात्यात कुठच तोशीस लागू देत नसू.
ग्रॅज्युएशन झालं.बी. एड. ला अ‍ॅडमिशन घेतलं.
आपलं राबणं, काॅलेज, क्लास, व आखाडा हे सारं काळ सरकत होता तसं सुरुच होतं. विधीशी मैत्री वाढतच होती पण निकोप सालस निर्व्याज. मात्र विधीच्या मनात वेगळंच चालू होतं. तीचं मन जरी लपवत होतं पण तिचे डोळे मात्र आसपास कुणी नसलं की फितुरी करत तिच्याशी. आपण मात्र त्या वेळेस तिथनं काढता पाय घेत असू. मात्र मैत्रीच्या नात्यात कुठच तोशीस लागू देत नसू.
ग्रॅज्युएशन झालं.बी. एड. ला अ‍ॅडमिशन घेतलं.
गावात मात्र बिंद्रन च्या वेगळ्याच हालचाली सुरू होत्या. बिंद्रन ला बिनविरोध ग्रामपंचायत निवड नको होती. त्याला गावात निवडणूक होऊनच पॅनेल बसावं, असं वाटे. जेणेकरून आपल्या सारखे नव्या दमाचे लोकं निवडून येतील. व नंतर मग कुस्तीच्या जोरावर आपण सरपंच पद मिळवू मग काय कुरणच कुरण....
पण याला अडसर सदा अण्णांचा तर होताच. त्यात आपल्याच पट्टीचा नविनच आलेला चिंधू अण्णा ही ठरू पाहत होता. म्हणून तो आखाड्यात घाम गाळत पहेलवान बनवत होता, स्वतःही बनत होता पण त्याचबरोबर गावातल्या आखाड्यातही राजकीय धूळ उडवत होता. आधीचं सारं राजकारण सदा अण्णा भोवती केंद्रीभूत होतं. दुसरी पट्टीचं नेत्वृत्व बदलून जरी चिंधू अण्णा कडं आलं तरी त्यांनीही एका वर्षातच अण्णाची निती ओळखली. अण्णा निकोप राजकारण करतात. गावच्या भल्याचा आधी विचार करतात. काडीचा स्वार्थ करत नाही. विकास हेच ब्रीद. म्हणुन चिंधू अण्णा
जरी विरोधी पार्टीतले होते तरी त्यांनी अण्णाचाच पायंडा चालू ठेवला व त्याच्याच सल्ल्याने सामोपचाराने ते सत्ता चालवत. हेच बिंद्रनला खटके. हे असचं चालू राहीलं तर आपण आखाड्यातच खपून जाऊ. सत्ता मिळणारच नाही. मग त्यानं काही लोकांना फितवत आपल्याकडं वळवलं.
दोन्ही पट्टीचे आठ आठ सदस्य होते. पण निवड लागली तेव्हा कुस्ती जिंकली ती चिंधू अण्णाच्या पट्टीच्या पहेलवानानं मग नववा सदस्य त्याच पट्टीचा झाला. वर्षानंतर सदा अण्णाच्या पट्टीनं कुस्ती जिंकली. त्यावेळेस सदस्य तेच पण सरपंच पद अण्णाकडच्या पट्टीला जाणार होतं इथंच बिंद्रननं खोडा घातला. आपल्या पट्टीचे नऊ सदस्य असल्यानं बहुमत आपलंच आहे म्हणून कुस्ती जरी त्यांनी जिंकली तरी पुढची उरलेली चारही वर्ष कायदेशीर दृष्टीने आपलाच सदस्य राहील असं पटवत आपल्या पट्टीतल्या लोकांना एनकेन प्रकारे फितवलं व अविश्वास आणला. सरसोलीच्या ग्रामपंचायतीच्या इतिहासात हे प्रथमच घडत होतं. चालल्या प्रकारानं सदा अण्णा प्रमाणेच चिंधू अण्णा ही चक्रावले. ते सर्व लोकांना जमवून गावात राजकारणाचं गरळ ओकणाऱ्यांना थारा देऊ नका म्हणून पटवू लागले. पण सदस्यच बिंद्रननं गायब गेल्यानं साऱ्यांचा नाईलाज झाला. तरी गावच्या भल्यासाठी सदा अण्णांनी माघार घेत बाबा उरलेली चार वर्ष ही तुमच्याच पट्टीचा सरपंच करू लागल्यास.चालत आलेली रीत बदलू हवं तर. लोकशाहीचा आदरच करू. पण गावदेवीच्या यात्रेतल्या कुस्तीला अवकळा येत गावात बलोपासनाच होणार नाही. असं न करता साऱ्यांनी मधला मार्ग काढण्याचं ठरवलं. बिंद्रनला बोलावण्यात आलं. पण तो अस्मानातच उडत होता. त्यानं पुढ निवड ही बिनविरोध होणारच नाही असं सांगताच लोक ही बिथरू लागले. "आरं बिंद्रन पहेलवान्या उगच बांदरावानी काय वागतोस? शहाणी सवरती माणसं मागार घेत आहेत गावच्या भल्यासाठी, मग तु पण काहीतरी सबुरीनं घे की गडा!" म्हणत समजावुन लागली. मग पुन्हा दोन्ही पट्टीतल्या लोकांनी मिळून पुढचा तिढा सोडायचं ठरवलं.
नंतर सदा अण्णा व चिंधु अण्णांनी आगामी राजकारण बिंद्रन सारख्या स्वार्थी वृत्तीच्या लोकांकडे जाणार नाही यासाठी रात्रभर खल करत काही ठरवलं. साऱ्यांना मान्य होईल व बिंद्रनकडं सत्ताही जाणार नाही असा सर्वमान्य मार्ग काढला.
तूर्तास चार वर्ष चिंधु अण्णाच्या पट्टीचं बहुमत असल्यानं त्यांचाच सरपंच राहील पण जे सदस्य निवडले आहेत त्यातुन. शिवाय दरवर्षी गावकुसातली कुस्तीही होईलच. मागची कुस्तीची गणना करत अजुन चार कुस्त्या होतील. व पाच कुस्त्यामधुन जी पट्टी जास्त कुस्ती जिंकेल त्याच पट्टीचा आगामी निवडणुकीनंतर सलग पाच वर्ष सरपंच राहील. सदस्य निवड मात्र बिनविरोधच होईल. गावात निवडणूक लावून जातपात, धर्म यावर लढाया लावायच्या नाहीत पैशाचा चुराडा करायचा नाही. तसेच यापुढं बाहेरचा पहेलवान न आणता गावातीलच प्रमुख पहेलवानाची कुस्ती लावून ज्या पट्टीचा पहेलवान पाच पैकी जास्त कुस्ती जिंकेल त्याच पट्टीचा कमीत कमी बारावी पर्यंत शिक्षण झालेला एक उमेदवार निवडावा असं ठरवलं. ते बिंद्रननं हसतच मान्य केलं. कारण त्याला आपणच पहेलवान म्हटल्यावर व एक कुस्ती तर मारलीच आहे आणखी दोन जरी मारल्या तरी पुढची पंचवार्षिक ही आपलीच असं मनोमन विचार करत त्यानं करारास संमती दिली.
अण्णांनी हीआपला खळ्यातला आखाडा व आपली व आश्लोक ची कुस्ती पाहुनच गावातल्या पहेलवानाचा निर्णय घेतला होता. त्या वेळेपासून गावातले कुस्तीचे आखाडे घाम गाळु लागले. चालू वर्षाची दुसरी कुस्ती आश्लोक बिंद्रनच्या पहेलवानासोबत हारला. कारण आमचा खळ्यातला आखाडा आताच कुठं बाळसं धरत होता.बिंद्रनच्या पट्टीच्या नावावर दोन कुस्त्या झाल्या. आता त्यांना तीन पैकी एकच जिंकणं आवश्यक होतं. आता मात्र मी आश्लोक ची जिवापाड तयारी करून घेऊ लागलो. व त्याला पर्याय म्हणून गावातल्या इतर मुलांना ही तयार करू लागलो.
तिसऱ्या वर्षाची कुस्ती आश्लोक नं चुटकी सरशी जिंकत सदा अण्णाच्या आशा पल्लवीत केल्या. अभ्यास क्लास राबता सांभाळणं चालूच होतं. पण या साऱ्यांना दुय्यमं स्थान देत कुस्तीलाच महत्त्व देण्याबाबत अण्णा सुचवत.
"आलोक मला आश्लोक वर भरवसा आहेच पण येणाऱ्या कठिण काळासाठी तू तयार रहा. कारण पुढची वाट खडतर असून बिंद्रन शी संघर्ष असल्यानं आश्लोक सोबत तू ही तयार रहा. तूच माझा हुकमाचा एक्का आहे.
चिंधू अण्णा कडं आमचं जाणं येणं विधीशी बोलणं वा चिंधू अण्णानं ही आमच्यावर जीव ओवाळणं बिंद्रनला खटकू लागलं त्यानं एक दिवस चिंधू अण्णालाच याचा जाब विचारत "काका ज्यानं आपल्या पट्टीच्या पहेलवानाला हरवलं व पुढेही त्याच्यापासून धोका आहे हे समजूनही तुम्ही त्यांना आश्रय देता हे बरं नाही. याचा अर्थ आम्ही काय काढावा? आमचं नेत्वृत्व फितू..." सांगू लागताच त्यावर चालत जात
"बिंद्रन लेका शब्दांना लगाम दे. राजकारण राजकारणाच्या जागी व संबंध हे संबंध असतात. त्यात राजकारण आणायचं नसतं. त्यांच्यात दम असेल तो ते लावतील. तुझ्यात दम असेल तो तू लाव. पण त्याकरता संबंध का तोडायचे? "सांगत त्याला उडवलं. मग बिंद्रन चिंधू अण्णालाच कल्टी करण्याचा प्रयत्न करू लागला.
चौथ्या वर्षीची कुस्ती आश्लोकनं मारताच बिंद्रन जख्मी वाघासारखा चवताळला.
आता दोन दोन बरोबरी झाली व पुढच्या वर्षीची फायनल कुस्ती व निवडणूक ही.
बी. एड.च्या परीक्षा तालुक्याला होत्या. चिंधु अण्णानं विधीला सोबतच मोटर सायकलवर नेण्याचं सुचवलं. हे ऐकताच घरातून विधीच्या डोळ्यात काळजात उचंबळणाऱ्या सागराचा गाज उमटू लागला. हल्ली तिच्या काळजानंही डोळ्याच्या फितुरीला मूळ संमतीच देऊन टाकली असावी. चार चौघात माझ्या जवळ न बोलणारी विधी एकांत मिळाला की तिची नेत्र पल्लवी बोलू लागे. त्यावेळेस आपण खाली मुंडी करत पाताळात परिस्थिती धुंडाळायचं काम करत टाळत असू. पण आज अण्णांनी सांगितल्यावर माझा नाईलाज झाला. तालुक्याला सोबत मोटर सायकलवर जातांना नेमकं बिंद्रन आडवा गेला. त्यान आमच्या कडं पाहत जवळच्या मित्राला,
"काय रं दिना हल्ली कुणाच्या आखाड्यात कुणी बी कुस्ती खेळायला लागलं गड्या", म्हणाला. आपण दुर्लक्ष करत गाडी दामटली.
पुढं काही अंतर गेल्यावर ब्रेक मारला की आपणं पुढं पुढं सरकत गाडीच्या पेट्रोल टॅंकवर पार सरकलो.
मागून तोच स्पर्श. अंगातून वीज निघाली.
"आलोक!"
हा शब्द ऐकताच आता मोठा भूकंप होणार हे ताडून गाडीच्या धडधडपेक्षाही ह्रदयातील धडधड अधिक जाणवू लागली.
"आलोक मला काही सांगायचंय तुला"
"काय?"
"तुला नाही कळत का?"
".........."
"असा शांत का? बोल ना".
"विधी काय समस्या आहे का आजच्या पेपरची? अभ्यास नाही झाला" मी मुद्दाम ना जाणत्याच सोंग घेतलं.
"पुढे बघ. नाहीतर तू इथंच शिकवायला लागशील. काही नाही जाऊ दे" विधी संतापानं लाल होत कडाडली.
" मी साईड ग्लासनं ओझरती नजर चेहऱ्यावर टाकताच गाल टमाटर झालेले दिसले.भूकंप व्हायचा थांबल्याचं हायसं वाटून
मी मुकाट्यानं गाडी दामटू लागलो.
तोच विधीनं पुन्हा
" आलोक वेड्याचं सोंग घेऊ नकोस मला काय सांगायचं ते कळतंय तुला पण तू मुद्दाम सोंग पांघरतोस".
म्हणजे अंतर्गत हालचाल तीव्र होत पुन्हा जोराचा भूकंप होईलच हे ताडून मी पण पुढे जागा नसतांनाही सरकू लागलो.
"कसलं सोंग? "मी बाळबोधपणा विचारलं. विधी आता संतापाच्या ऐवजी रडेल की काय असंच वाटू लागलं.
तोच शहर आलं व विधीनं विषय थांबवला.
गाडी थांबवताच मी नळाजवळ जात घटाघटा पाणी प्यालो. तरतरी आल्यावर आगामी काळात येणाऱ्या धोक्याची जाणीव झाली.
दुसऱ्या दिवसापासून मी क्लासचं एक पोरगं गाडीवर मध्ये बसवुन विधीला मागे बसवत नेऊ लागलो. उरलेले पेपर उरकले. तरी विधी "हे शिंगरू उगाच हेलपाट्यानं मारतोय आलोक तू!" असं मार्मीक बोलताच ते कार्टं "आलोक दादा विधी दिदी शिंगरू का म्हणतेय मला?" असं विचारतं झालं.
विधीला जे सांगायचं होतं ते तसंच बाकी ठेवत मी तद्नंतर कोणत्याही परिस्थितीत विधीशी एकांतात भेटणं टाळायचं हा पण केला.
मी एम. एडला प्रवेश घेतला. सहा महिन्यावर कुस्ती आली.
शासनानं सरसोली गावास पर्यटन स्थळाचा दर्जा देत त्याच्या विकासास करोडो रूपयांचा निधी मंजूर केला. आधीच यात्रेचं भरमसाठ उत्पन्न, शेतीचं उत्पन त्यात हा निधी तर करोडोनं येणार. बिंद्रन या बातमीनं तर गदरलाच. त्यानं आश्लोकला हरवण्यासाठी स्वतः मैदानात उतरण्याचं जाहीरच करून टाकलं.
सदा अण्णाला प्रश्न पडला. आश्लोक पेक्षा बिंद्रन सहा वर्षांनी मोठा. शिवाय ताकदीचा गडी. खात्या पित्या घरचा तरणाबांड गबरू गडी. तयारीचा पट्टीचा पहेलवान. आपल्या आश्लोकचा तग लागणंच शक्य नाही. आणि याच कुस्ती वर आपलं सारं राजकारण पणाला लागलंय. आता आपण आपला हुकमी एक्का बाहेर काढायचा.
अण्णांना आखाड्यात आलोकच्या कुस्तीत एक सूडाची आग दिसायची.ताकद तर उभ्या मदमस्त खोंडाला शिंगं धरुन पाठ लावून उलटा करण्याची.
कुस्तीत तीन गोष्टी महत्त्वाच्या असतात. डावपेच, अंगात रेड्याची ताकद व यांच्या जोडीला तुमच्याकडं जिंदगीवरच सूड घेण्याची आग दिलात हवी. या सर्व बाबी आलोककडं होत्या.
अण्णानंही आलोकचं नाव जाहीर करत बिगुल फुंकला.
निवड काही महिन्यावर येऊन ठेपली. अण्णाच्या मनात आश्लोकनं कुस्ती जिंकली की चिंधू अण्णा शी बोलणी उरकूनच टाकू. पण कुस्ती जिंकल्यावर. तो पर्यंत नाही.
इकडे चिंधू अण्णा व सारजा माय रात्रीच्या अंधारात विधीच्या लग्नाबाबत बोलू लागले. विधीनं हे ऐकलं व तिनं आता काहीही करून आलोकला भेटून आपलं मन उघडं करायचंच ठरवलं. ती लवकरात लवकर संधीची वाट पाहू लागली. कारण खळ्यात क्लास, आखाडा याची कायम गर्दी असायची. निवडणूक कार्यक्रम लागला. सरसोलीत ग्रामपंचायत स्री राखीव पदाची सोडत निघाली. बिंद्रन तर थंडगार पडला. कारण त्याच्या घरातली एकही स्त्री बारावी पास नाही. म्हणजे करारानुसार आपण कुस्ती जिंकली तरी आपण वा आपल्या घरच्या स्त्रीया सरपंच होऊ शकत नाही. तरीपण काही ही होवो आधी कुस्ती तर जिंकू. मग सरपंच पदाचं पाहू असा विचार तो करू लागला. कारण कुस्ती जिंकणं ही आता सोप्प राहिलं नव्हतं. आश्लोकला तर आपण यू चटणी केलं असतं पण...
पण....
आलोक?
याची ताकद तो ऐकून होता व आखाड्यात ही पाहिली होती. म्हणुन तो आता सरळ कुस्ती ऐवजी नवे डावपेच आखू लागला. त्याचाच एक भाग म्हणून सरपंच पदासाठी त्यानं चिंधू अण्णाला विधीचं नाव सुचवलं. चिंधू अण्णा नी सदा अण्णाला गाठत बिद्रनची चाल काय असू शकते व पुढे काय करायचं तुमच्या पट्टीचं कोणतं नाव जाहीर करायचं याची विचारणा करू लागला. सदा अण्णा पेक्षा त्यांच्या पट्टीनंच सावित्रीमायचंच नाव पुढे केलं. बिंद्रन ला हेच माहीत होतं. त्याला आलोकची गोची करायची होती व मानसिक खच्चीकरण करायचं होतं. जिंकून सावित्रीमायचे उपकार फेडायचे की हारुन दिलात पाझरणारी ओल जिवंत ठेवायची?
निवडणुक आधीच काही दिवस यात्रा येणार होती व कुस्ती लागणार होती.सारजा माय व
चिंधू अण्णा विधीकरीता स्थळ पाहण्यासाठी जिल्ह्याला मुक्कामाला जावं लागलं. ह्या संधीचं सोनं करायचं विधीनं ठरवलं. कारण नंतर संधी मिळाली नाही तर घरचे आपले लग्न ही उरकतील. अंधार पडला ती बाहेर पडली बाहेर आलोक खळ्याच्या बाहेरच उभा होता. आसपास कुणीच नव्हतं. संधी साधत विधीनं त्याला गाठलं.
"आलोक रात्री बारानंतर घरी ये मला महत्वाचं बोलायचंय तुझ्याशी".
"काय बोलायचंय बोल आताच".
"नाही महत्वाचा विषय आहे. रस्त्यात बोलणं बरोबर नाही. रात्री घरी ये"
आपल्याला वाटलं विधीचं महत्वाचं काय असणार? तेच म्हणुन तिला उडवत आपण "जे सांगायचं ते उद्या सकाळी अण्णा आल्यावर सांग. रात्री मी येणं बरोबर नाही अण्णा नसतांना"सांगितलं.
"मला माहीतीय तू येणार नाही. पण विषय गंभीर आहे. कुस्ती बाबत आहे व आजच सांगणं गरजेचं आहे. मी वाट पाहते. आणि हो एकटा ये. "
नेमका त्याच वेळी बिंद्रन आलोकला भेटण्यासाठी खळ्यात येत होता. त्याचं कारण वेगळं होतं. पण विधीला बोलतांना पाहून त्यानं आडोशाला उभं राहत यांच्या गप्पा ऐकल्या. 'रात्री, महत्वाचं काम' हे ऐकताच त्यांच्या संशयाला बळकटी मिळाली. त्यानं तेथूनच परत फिरत चक्रे बदलली.
कारण असाही बिंद्रन विवंचनेत होता की आलोक विधी ऐवजी सावित्रीमायच्या दुधालाच जागला तर आलोकशी कुस्तीत आपण जिंकणं शक्यच नाही. शिवाय भविष्यात ही हा आपल्या ला नडेलच. ही संधी आलीय. आलोकचा काटा काढण्याची...
विधीच्या इज्जतीचा फालुदा करण्याची.....
व राजकीय पटलावरून सदा चिंधूरूपी घोडी कायमचीच बाद करण्याची........
पण याला अडसर सदा अण्णांचा तर होताच. त्यात आपल्याच पट्टीचा नविनच आलेला चिंधू अण्णा ही ठरू पाहत होता. म्हणून तो आखाड्यात घाम गाळत पहेलवान बनवत होता, स्वतःही बनत होता पण त्याचबरोबर गावातल्या आखाड्यातही राजकीय धूळ उडवत होता. आधीचं सारं राजकारण सदा अण्णा भोवती केंद्रीभूत होतं. दुसरी पट्टीचं नेत्वृत्व बदलून जरी चिंधू अण्णा कडं आलं तरी त्यांनीही एका वर्षातच अण्णाची निती ओळखली. अण्णा निकोप राजकारण करतात. गावच्या भल्याचा आधी विचार करतात. काडीचा स्वार्थ करत नाही. विकास हेच ब्रीद. म्हणुन चिंधू अण्णा
जरी विरोधी पार्टीतले होते तरी त्यांनी अण्णाचाच पायंडा चालू ठेवला व त्याच्याच सल्ल्याने सामोपचाराने ते सत्ता चालवत. हेच बिंद्रनला खटके. हे असचं चालू राहीलं तर आपण आखाड्यातच खपून जाऊ. सत्ता मिळणारच नाही. मग त्यानं काही लोकांना फितवत आपल्याकडं वळवलं.
दोन्ही पट्टीचे आठ आठ सदस्य होते. पण निवड लागली तेव्हा कुस्ती जिंकली ती चिंधू अण्णाच्या पट्टीच्या पहेलवानानं मग नववा सदस्य त्याच पट्टीचा झाला. वर्षानंतर सदा अण्णाच्या पट्टीनं कुस्ती जिंकली. त्यावेळेस सदस्य तेच पण सरपंच पद अण्णाकडच्या पट्टीला जाणार होतं इथंच बिंद्रननं खोडा घातला. आपल्या पट्टीचे नऊ सदस्य असल्यानं बहुमत आपलंच आहे म्हणून कुस्ती जरी त्यांनी जिंकली तरी पुढची उरलेली चारही वर्ष कायदेशीर दृष्टीने आपलाच सदस्य राहील असं पटवत आपल्या पट्टीतल्या लोकांना एनकेन प्रकारे फितवलं व अविश्वास आणला. सरसोलीच्या ग्रामपंचायतीच्या इतिहासात हे प्रथमच घडत होतं. चालल्या प्रकारानं सदा अण्णा प्रमाणेच चिंधू अण्णा ही चक्रावले. ते सर्व लोकांना जमवून गावात राजकारणाचं गरळ ओकणाऱ्यांना थारा देऊ नका म्हणून पटवू लागले. पण सदस्यच बिंद्रननं गायब गेल्यानं साऱ्यांचा नाईलाज झाला. तरी गावच्या भल्यासाठी सदा अण्णांनी माघार घेत बाबा उरलेली चार वर्ष ही तुमच्याच पट्टीचा सरपंच करू लागल्यास.चालत आलेली रीत बदलू हवं तर. लोकशाहीचा आदरच करू. पण गावदेवीच्या यात्रेतल्या कुस्तीला अवकळा येत गावात बलोपासनाच होणार नाही. असं न करता साऱ्यांनी मधला मार्ग काढण्याचं ठरवलं. बिंद्रनला बोलावण्यात आलं. पण तो अस्मानातच उडत होता. त्यानं पुढ निवड ही बिनविरोध होणारच नाही असं सांगताच लोक ही बिथरू लागले. "आरं बिंद्रन पहेलवान्या उगच बांदरावानी काय वागतोस? शहाणी सवरती माणसं मागार घेत आहेत गावच्या भल्यासाठी, मग तु पण काहीतरी सबुरीनं घे की गडा!" म्हणत समजावुन लागली. मग पुन्हा दोन्ही पट्टीतल्या लोकांनी मिळून पुढचा तिढा सोडायचं ठरवलं.
नंतर सदा अण्णा व चिंधु अण्णांनी आगामी राजकारण बिंद्रन सारख्या स्वार्थी वृत्तीच्या लोकांकडे जाणार नाही यासाठी रात्रभर खल करत काही ठरवलं. साऱ्यांना मान्य होईल व बिंद्रनकडं सत्ताही जाणार नाही असा सर्वमान्य मार्ग काढला.
तूर्तास चार वर्ष चिंधु अण्णाच्या पट्टीचं बहुमत असल्यानं त्यांचाच सरपंच राहील पण जे सदस्य निवडले आहेत त्यातुन. शिवाय दरवर्षी गावकुसातली कुस्तीही होईलच. मागची कुस्तीची गणना करत अजुन चार कुस्त्या होतील. व पाच कुस्त्यामधुन जी पट्टी जास्त कुस्ती जिंकेल त्याच पट्टीचा आगामी निवडणुकीनंतर सलग पाच वर्ष सरपंच राहील. सदस्य निवड मात्र बिनविरोधच होईल. गावात निवडणूक लावून जातपात, धर्म यावर लढाया लावायच्या नाहीत पैशाचा चुराडा करायचा नाही. तसेच यापुढं बाहेरचा पहेलवान न आणता गावातीलच प्रमुख पहेलवानाची कुस्ती लावून ज्या पट्टीचा पहेलवान पाच पैकी जास्त कुस्ती जिंकेल त्याच पट्टीचा कमीत कमी बारावी पर्यंत शिक्षण झालेला एक उमेदवार निवडावा असं ठरवलं. ते बिंद्रननं हसतच मान्य केलं. कारण त्याला आपणच पहेलवान म्हटल्यावर व एक कुस्ती तर मारलीच आहे आणखी दोन जरी मारल्या तरी पुढची पंचवार्षिक ही आपलीच असं मनोमन विचार करत त्यानं करारास संमती दिली.
अण्णांनी हीआपला खळ्यातला आखाडा व आपली व आश्लोक ची कुस्ती पाहुनच गावातल्या पहेलवानाचा निर्णय घेतला होता. त्या वेळेपासून गावातले कुस्तीचे आखाडे घाम गाळु लागले. चालू वर्षाची दुसरी कुस्ती आश्लोक बिंद्रनच्या पहेलवानासोबत हारला. कारण आमचा खळ्यातला आखाडा आताच कुठं बाळसं धरत होता.बिंद्रनच्या पट्टीच्या नावावर दोन कुस्त्या झाल्या. आता त्यांना तीन पैकी एकच जिंकणं आवश्यक होतं. आता मात्र मी आश्लोक ची जिवापाड तयारी करून घेऊ लागलो. व त्याला पर्याय म्हणून गावातल्या इतर मुलांना ही तयार करू लागलो.
तिसऱ्या वर्षाची कुस्ती आश्लोक नं चुटकी सरशी जिंकत सदा अण्णाच्या आशा पल्लवीत केल्या. अभ्यास क्लास राबता सांभाळणं चालूच होतं. पण या साऱ्यांना दुय्यमं स्थान देत कुस्तीलाच महत्त्व देण्याबाबत अण्णा सुचवत.
"आलोक मला आश्लोक वर भरवसा आहेच पण येणाऱ्या कठिण काळासाठी तू तयार रहा. कारण पुढची वाट खडतर असून बिंद्रन शी संघर्ष असल्यानं आश्लोक सोबत तू ही तयार रहा. तूच माझा हुकमाचा एक्का आहे.
चिंधू अण्णा कडं आमचं जाणं येणं विधीशी बोलणं वा चिंधू अण्णानं ही आमच्यावर जीव ओवाळणं बिंद्रनला खटकू लागलं त्यानं एक दिवस चिंधू अण्णालाच याचा जाब विचारत "काका ज्यानं आपल्या पट्टीच्या पहेलवानाला हरवलं व पुढेही त्याच्यापासून धोका आहे हे समजूनही तुम्ही त्यांना आश्रय देता हे बरं नाही. याचा अर्थ आम्ही काय काढावा? आमचं नेत्वृत्व फितू..." सांगू लागताच त्यावर चालत जात
"बिंद्रन लेका शब्दांना लगाम दे. राजकारण राजकारणाच्या जागी व संबंध हे संबंध असतात. त्यात राजकारण आणायचं नसतं. त्यांच्यात दम असेल तो ते लावतील. तुझ्यात दम असेल तो तू लाव. पण त्याकरता संबंध का तोडायचे? "सांगत त्याला उडवलं. मग बिंद्रन चिंधू अण्णालाच कल्टी करण्याचा प्रयत्न करू लागला.
चौथ्या वर्षीची कुस्ती आश्लोकनं मारताच बिंद्रन जख्मी वाघासारखा चवताळला.
आता दोन दोन बरोबरी झाली व पुढच्या वर्षीची फायनल कुस्ती व निवडणूक ही.
बी. एड.च्या परीक्षा तालुक्याला होत्या. चिंधु अण्णानं विधीला सोबतच मोटर सायकलवर नेण्याचं सुचवलं. हे ऐकताच घरातून विधीच्या डोळ्यात काळजात उचंबळणाऱ्या सागराचा गाज उमटू लागला. हल्ली तिच्या काळजानंही डोळ्याच्या फितुरीला मूळ संमतीच देऊन टाकली असावी. चार चौघात माझ्या जवळ न बोलणारी विधी एकांत मिळाला की तिची नेत्र पल्लवी बोलू लागे. त्यावेळेस आपण खाली मुंडी करत पाताळात परिस्थिती धुंडाळायचं काम करत टाळत असू. पण आज अण्णांनी सांगितल्यावर माझा नाईलाज झाला. तालुक्याला सोबत मोटर सायकलवर जातांना नेमकं बिंद्रन आडवा गेला. त्यान आमच्या कडं पाहत जवळच्या मित्राला,
"काय रं दिना हल्ली कुणाच्या आखाड्यात कुणी बी कुस्ती खेळायला लागलं गड्या", म्हणाला. आपण दुर्लक्ष करत गाडी दामटली.
पुढं काही अंतर गेल्यावर ब्रेक मारला की आपणं पुढं पुढं सरकत गाडीच्या पेट्रोल टॅंकवर पार सरकलो.
मागून तोच स्पर्श. अंगातून वीज निघाली.
"आलोक!"
हा शब्द ऐकताच आता मोठा भूकंप होणार हे ताडून गाडीच्या धडधडपेक्षाही ह्रदयातील धडधड अधिक जाणवू लागली.
"आलोक मला काही सांगायचंय तुला"
"काय?"
"तुला नाही कळत का?"
".........."
"असा शांत का? बोल ना".
"विधी काय समस्या आहे का आजच्या पेपरची? अभ्यास नाही झाला" मी मुद्दाम ना जाणत्याच सोंग घेतलं.
"पुढे बघ. नाहीतर तू इथंच शिकवायला लागशील. काही नाही जाऊ दे" विधी संतापानं लाल होत कडाडली.
" मी साईड ग्लासनं ओझरती नजर चेहऱ्यावर टाकताच गाल टमाटर झालेले दिसले.भूकंप व्हायचा थांबल्याचं हायसं वाटून
मी मुकाट्यानं गाडी दामटू लागलो.
तोच विधीनं पुन्हा
" आलोक वेड्याचं सोंग घेऊ नकोस मला काय सांगायचं ते कळतंय तुला पण तू मुद्दाम सोंग पांघरतोस".
म्हणजे अंतर्गत हालचाल तीव्र होत पुन्हा जोराचा भूकंप होईलच हे ताडून मी पण पुढे जागा नसतांनाही सरकू लागलो.
"कसलं सोंग? "मी बाळबोधपणा विचारलं. विधी आता संतापाच्या ऐवजी रडेल की काय असंच वाटू लागलं.
तोच शहर आलं व विधीनं विषय थांबवला.
गाडी थांबवताच मी नळाजवळ जात घटाघटा पाणी प्यालो. तरतरी आल्यावर आगामी काळात येणाऱ्या धोक्याची जाणीव झाली.
दुसऱ्या दिवसापासून मी क्लासचं एक पोरगं गाडीवर मध्ये बसवुन विधीला मागे बसवत नेऊ लागलो. उरलेले पेपर उरकले. तरी विधी "हे शिंगरू उगाच हेलपाट्यानं मारतोय आलोक तू!" असं मार्मीक बोलताच ते कार्टं "आलोक दादा विधी दिदी शिंगरू का म्हणतेय मला?" असं विचारतं झालं.
विधीला जे सांगायचं होतं ते तसंच बाकी ठेवत मी तद्नंतर कोणत्याही परिस्थितीत विधीशी एकांतात भेटणं टाळायचं हा पण केला.
मी एम. एडला प्रवेश घेतला. सहा महिन्यावर कुस्ती आली.
शासनानं सरसोली गावास पर्यटन स्थळाचा दर्जा देत त्याच्या विकासास करोडो रूपयांचा निधी मंजूर केला. आधीच यात्रेचं भरमसाठ उत्पन्न, शेतीचं उत्पन त्यात हा निधी तर करोडोनं येणार. बिंद्रन या बातमीनं तर गदरलाच. त्यानं आश्लोकला हरवण्यासाठी स्वतः मैदानात उतरण्याचं जाहीरच करून टाकलं.
सदा अण्णाला प्रश्न पडला. आश्लोक पेक्षा बिंद्रन सहा वर्षांनी मोठा. शिवाय ताकदीचा गडी. खात्या पित्या घरचा तरणाबांड गबरू गडी. तयारीचा पट्टीचा पहेलवान. आपल्या आश्लोकचा तग लागणंच शक्य नाही. आणि याच कुस्ती वर आपलं सारं राजकारण पणाला लागलंय. आता आपण आपला हुकमी एक्का बाहेर काढायचा.
अण्णांना आखाड्यात आलोकच्या कुस्तीत एक सूडाची आग दिसायची.ताकद तर उभ्या मदमस्त खोंडाला शिंगं धरुन पाठ लावून उलटा करण्याची.
कुस्तीत तीन गोष्टी महत्त्वाच्या असतात. डावपेच, अंगात रेड्याची ताकद व यांच्या जोडीला तुमच्याकडं जिंदगीवरच सूड घेण्याची आग दिलात हवी. या सर्व बाबी आलोककडं होत्या.
अण्णानंही आलोकचं नाव जाहीर करत बिगुल फुंकला.
निवड काही महिन्यावर येऊन ठेपली. अण्णाच्या मनात आश्लोकनं कुस्ती जिंकली की चिंधू अण्णा शी बोलणी उरकूनच टाकू. पण कुस्ती जिंकल्यावर. तो पर्यंत नाही.
इकडे चिंधू अण्णा व सारजा माय रात्रीच्या अंधारात विधीच्या लग्नाबाबत बोलू लागले. विधीनं हे ऐकलं व तिनं आता काहीही करून आलोकला भेटून आपलं मन उघडं करायचंच ठरवलं. ती लवकरात लवकर संधीची वाट पाहू लागली. कारण खळ्यात क्लास, आखाडा याची कायम गर्दी असायची. निवडणूक कार्यक्रम लागला. सरसोलीत ग्रामपंचायत स्री राखीव पदाची सोडत निघाली. बिंद्रन तर थंडगार पडला. कारण त्याच्या घरातली एकही स्त्री बारावी पास नाही. म्हणजे करारानुसार आपण कुस्ती जिंकली तरी आपण वा आपल्या घरच्या स्त्रीया सरपंच होऊ शकत नाही. तरीपण काही ही होवो आधी कुस्ती तर जिंकू. मग सरपंच पदाचं पाहू असा विचार तो करू लागला. कारण कुस्ती जिंकणं ही आता सोप्प राहिलं नव्हतं. आश्लोकला तर आपण यू चटणी केलं असतं पण...
पण....
आलोक?
याची ताकद तो ऐकून होता व आखाड्यात ही पाहिली होती. म्हणुन तो आता सरळ कुस्ती ऐवजी नवे डावपेच आखू लागला. त्याचाच एक भाग म्हणून सरपंच पदासाठी त्यानं चिंधू अण्णाला विधीचं नाव सुचवलं. चिंधू अण्णा नी सदा अण्णाला गाठत बिद्रनची चाल काय असू शकते व पुढे काय करायचं तुमच्या पट्टीचं कोणतं नाव जाहीर करायचं याची विचारणा करू लागला. सदा अण्णा पेक्षा त्यांच्या पट्टीनंच सावित्रीमायचंच नाव पुढे केलं. बिंद्रन ला हेच माहीत होतं. त्याला आलोकची गोची करायची होती व मानसिक खच्चीकरण करायचं होतं. जिंकून सावित्रीमायचे उपकार फेडायचे की हारुन दिलात पाझरणारी ओल जिवंत ठेवायची?
निवडणुक आधीच काही दिवस यात्रा येणार होती व कुस्ती लागणार होती.सारजा माय व
चिंधू अण्णा विधीकरीता स्थळ पाहण्यासाठी जिल्ह्याला मुक्कामाला जावं लागलं. ह्या संधीचं सोनं करायचं विधीनं ठरवलं. कारण नंतर संधी मिळाली नाही तर घरचे आपले लग्न ही उरकतील. अंधार पडला ती बाहेर पडली बाहेर आलोक खळ्याच्या बाहेरच उभा होता. आसपास कुणीच नव्हतं. संधी साधत विधीनं त्याला गाठलं.
"आलोक रात्री बारानंतर घरी ये मला महत्वाचं बोलायचंय तुझ्याशी".
"काय बोलायचंय बोल आताच".
"नाही महत्वाचा विषय आहे. रस्त्यात बोलणं बरोबर नाही. रात्री घरी ये"
आपल्याला वाटलं विधीचं महत्वाचं काय असणार? तेच म्हणुन तिला उडवत आपण "जे सांगायचं ते उद्या सकाळी अण्णा आल्यावर सांग. रात्री मी येणं बरोबर नाही अण्णा नसतांना"सांगितलं.
"मला माहीतीय तू येणार नाही. पण विषय गंभीर आहे. कुस्ती बाबत आहे व आजच सांगणं गरजेचं आहे. मी वाट पाहते. आणि हो एकटा ये. "
नेमका त्याच वेळी बिंद्रन आलोकला भेटण्यासाठी खळ्यात येत होता. त्याचं कारण वेगळं होतं. पण विधीला बोलतांना पाहून त्यानं आडोशाला उभं राहत यांच्या गप्पा ऐकल्या. 'रात्री, महत्वाचं काम' हे ऐकताच त्यांच्या संशयाला बळकटी मिळाली. त्यानं तेथूनच परत फिरत चक्रे बदलली.
कारण असाही बिंद्रन विवंचनेत होता की आलोक विधी ऐवजी सावित्रीमायच्या दुधालाच जागला तर आलोकशी कुस्तीत आपण जिंकणं शक्यच नाही. शिवाय भविष्यात ही हा आपल्या ला नडेलच. ही संधी आलीय. आलोकचा काटा काढण्याची...
विधीच्या इज्जतीचा फालुदा करण्याची.....
व राजकीय पटलावरून सदा चिंधूरूपी घोडी कायमचीच बाद करण्याची........
क्रमशः.......
(रात्रीचा अंधारही जिथे थरारला...
अग्नीकुंडात रक्ताच्या समिधा पडतांना......)
अग्नीकुंडात रक्ताच्या समिधा पडतांना......)
पाहूयात पुढच्या भागात...
✒वासुदेव पाटील.
